Τα διατροφικά πρότυπα ( Food models, food patterns) είναι πρότυπα σχήματα μερίδων εκφρασμένα με την μορφή απλών διατροφικών οδηγιών, όπου χρησιμοποιούνται από τους ερευνητές με σκοπό να βοηθήσουν τους εξεταζόμενους να ανακαλέσουν ή να καταγράψουν τις μερίδες από τα τρόφιμα που καταναλώνουν.
Ένα από τα πιο δημοφιλή διατροφικά πρότυπα είναι η Μεσογειακή Διατροφή.

Μεσογειακή Διατροφή

Διαφορετικές χώρες και περιοχές της Μεσογείου έχουν τις δικές τους διατροφικές παραδόσεις, αλλά σε όλες το ελαιόλαδο διαδραματίζει μια κεντρική θέση. Το λάδι πέρα από τα ευεργετικά του χαρακτηριστικά βοηθάει και στην υψηλή κατανάλωση οσπρίων και λαχανικών στη μορφή σαλάτας με ωμά λαχανικά και μαγειρεμένου φαγητού. Η Μεσογειακή Διατροφή είναι ένας όρος που επικράτησε από τη δεκαετία του 1960 όταν περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον Ancel Keys. Μπορεί να οριστεί ως ένα διατροφικό πρότυπο που βρίσκεται στις ελαιοπαραγωγικές περιοχές της Μεσογείου στα τέλη του 1950 και στις αρχές του 1960, όπου οι συνέπειες από τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο είχαν ξεπεραστεί, ενώ ο πολιτισμός των «fast-food» δεν είχε κάνει ακόμη την εμφάνιση του. Ο λόγος που η Μεσογειακή Διατροφή έγινε ευρέως γνωστή είναι το γεγονός ότι ο Keys στα πλαίσια της μελέτης των Εφτά Χωρών, παρατήρησε ότι σε ορισμένες περιοχές της Μεσογείου που ακολουθούσαν αυτό το πρότυπο διατροφής, τη συχνότητα καρδιαγγειακών νοσημάτων αλλά και άλλων χρόνιων νοσημάτων να είναι χαμηλότερη. Αν και η συνολική πρόσληψη λίπους στην Ελλάδα είναι υψηλή πάνω από το 30% της συνολικής ενεργειακής πρόσληψης και μέτρια στην Ιταλία 30% της συνολικής ενεργειακής πρόσληψης σε κάθε περίπτωση ο λόγος των μονοακόρεστων προς κορεσμένα λιπαρά οξέα είναι κατά πολύ υψηλότερος σε σχέση με άλλα μέρη του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης και της βόρειας Ευρώπης και της βόρειας Αμερικής.
Διάφορες έρευνες διατροφικών προτύπων και της υγείας έχουν δείξει μεγάλες διαφορές μεταξύ τους τόσο στα διατροφικά πρότυπα όσο και στην κατάσταση υγείας των κατοίκων.
Συνεπώς το πρότυπο της Μεσογειακής Διατροφής το συναντάμε σε διάφορες παραλλαγές ανάλογα με την κουλτούρα, τον πολιτισμό και την γεωγραφική θέση της κάθε χώρας.

Η παραδοσιακή μεσογειακή διατροφή και ειδικά η ελληνική της εκδοχή μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει 8 χαρακτηριστικά:

• Υψηλό λόγο μονοακόρεστων/κορεσμένων λιπαρών οξέων
• Μέτρια κατανάλωση αιθανόλης
• Υψηλή κατανάλωση λαχανικών
• Υψηλή κατανάλωση οσπρίων
• Υψηλή κατανάλωση δημητριακών
• Υψηλή κατανάλωση φρούτων
• Μειωμένη πρόσληψη κρέατος και παραγώγων του
• Μέτρια πρόσληψη γάλακτος και προϊόντων του

Οι διατροφικές οδηγίες της μεσογειακής διατροφής παρουσιάζονται με την μορφή μιας πυραμίδας, η βάση της οποίας αναφέρεται στα τρόφιμα που πρέπει να καταναλώνονται καθημερινά και η κορυφή της σε τρόφιμα που θα πρέπει να καταναλώνονται σπάνια, με τα υπόλοιπα τρόφιμα να καταλαμβάνουν ενδιάμεσες θέσεις.

Το διατροφικό αυτό πρότυπο προϋποθέτει:

• Καθημερινή κατανάλωση μη επεξεργασμένων δημητριακών και προϊόντων τους (8 μερίδες ανά ημέρα), λαχανικών (1-2 μερίδες ανά ημέρα), φρούτων (4-6 μερίδες ανά ημέρα), ελαιολάδου (καθημερινά ως το κυριότερο προστιθέμενο λίπος), και πλήρως ή μερικώς αποβουτυρωμένων γαλακτοκομικών προϊόντων (1-2 μερίδες ανά ημέρα).
• Εβδομαδιαία κατανάλωση πατάτας ( 4-5 μερίδες ανά εβδομάδα), ψαριού (4-5 μερίδες ανά εβδομάδα), ελιάς, οσπρίων και καρυδιών (>4 μερίδες ανά εβδομάδα και σπανιότερα πουλερικών (1-3 μερίδες ανά εβδομάδα), αυγών και γλυκών (1-3 μερίδες ανά εβδομάδα)
• Μηνιαία κατανάλωση κόκκινου κρέατος και παραγώγων αυτού (4-5 μερίδες ανά μήνα)
• Χαρακτηριστικό αποτελεί η μέτρια κατανάλωση κρασιού (1-2 ποτήρια ανά ημέρα), το οποίο συνοδεύει συνήθως τα γεύματα.
• Η μεσογειακή διατροφή συμβαδίζει με συστηματική φυσική δραστηριότητα

Βιβλιογραφία

Παναγιωτάκος ΔΒ. Μεθοδολογία της έρευνας και της ανάλυσης δεδομένων για τις επιστήμες της υγείας.: Βας. Γ. Κωστάκη, Αθήνα, 2005:219 229.
Simopoulos AP. The Mediterranean diets: What is so special about the diet of Greece? The scientific evidence. J Nutr 2001;131:3065S-73S.
Kastorini CM, Panagiotakos DB. Dietary patterns and prevention of type 2 diabetes: from research to clinical practice; a systematic review. Curr Diabetes Rev 2009;5:221-7.
Keys, A. et al. Coronary heart disease in seven countries. . Circulation 1970;41:1-211